Alfabeto birmano

De Wikipedia, la enciclopedia libre
(Redirigido desde «Escritura birmana»)
Alfabeto birmano
Tipo Alfasilabario bráhmico
Idiomas birmano
Época 984
Antecesores
Dirección dextroverso
Letras letras birmanas
Unicode U+1000–U+104F
ISO 15924 Mymr, 350

El alfabeto birmano (en birmano: မြန်မာအက္ခရာ; pronunciado [mjəmà ʔɛʔkʰəjà]) es un característico alfasilabario bráhmico de formas redondeadas utilizado para escribir el idioma birmano. Fue adaptado del alfabeto kadamba o del alfabeto pallava del sur de la India, y más inmediatamente, es una adaptación del mon antiguo o del alfabeto pyu. El alfabeto birmano también sirve para escribir los idiomas litúrgicos, pali y sánscrito, para los que dispone de un amplio catálogo de letras específicas no utilizadas en el vocabulario nativo.

En las últimas décadas, otros alfabetos relacionados, como el shan y el mon moderno, se han reestructurado de acuerdo con el estándar del ahora dominante alfabeto birmano.

El birmano se escribe de izquierda a derecha y no requiere espacios entre las letras, aunque la escritura moderna usualmente contiene espacios después de cada cláusula para mejorar la legibilidad.

La evidencia más antigua del alfabeto birmano data del año 1035, pese a que un molde hecho en el siglo XVIII de una antigua inscripción en piedra apunta al año 984.[1]​ La caligrafía birmana originalmente seguía un formato cuadrado, pero el formato cursivo se arraigó desde el siglo XVII cuando la escritura popular llevó a un uso más amplio de hojas de palma y papel doblado conocido como parabaik,[2]​ donde un lápiz rasgaba estas hojas al tratar de hacer líneas rectas.[2]​ El alfabeto ha sufrido modificaciones considerables para adaptarse a la evolución fonológica del idioma birmano.

Consonantes del alfabeto birmano[editar]

Las consonantes del birmano son las siguientes:

Nombre del grupo Consonantes agrupadas
No aspiradas (သိထိလ) Aspiradas (ဓနိတ) Sonoras (လဟု) Nasales (နိဂ္ဂဟိတ)
Velares
(ကဏ္ဍဇ)
ကဝဂ်
က /k/ /kʰ/ /ɡ/ /ɡˀ/ /ŋ/
ကကြီး [ka̰ dʑí] ခကွေး [kʰa̰ ɡwé] ဂငယ် [ɡa̰ ŋɛ̀] ဃကြီး [ɡˀa̰ dʑí] [ŋa̰]
Palatales
(တာလုဇ)
စဝဂ်
/s/ /sʰ/ /z/ /zˀ/ ဉ / ည /ɲ/
စလုံး [sa̰ lóʊɰ̃] ဆလိမ် [sʰa̰ lèɪɰ̃] ဇကွဲ [za̰ ɡwɛ́] ဈမျဉ်းဆွဲ [zˀa̰ mjɪ̀ɰ̃ zwɛ́] ညကလေး/ ညကြီး [ɲa̰ dʑí]
Alveolares
(မုဒ္ဓဇ)
ဋဝဂ်
/t/ /tʰ/ /d/ /dˀ/ /n/
ဋသန်လျင်းချိတ် [ta̰ təlɪ́ɰ̃ dʑeɪʔ] ဌဝမ်းဘဲ [tʰa̰ wʊ́ɰ̃ bɛ́] ဍရင်ကောက် [da̰ jɪ̀ɰ̃ ɡaʊʔ] ဎရေမှုတ် [dˀa̰ jè m̥oʊʔ] ဏကြီး [na̰ dʑí]
Dentales
(ဒန္တဇ)
တဝဂ်
/t/ /tʰ/ /d/ /dˀ/ /n/
တဝမ်းပူ [ta̰ wʊ́ɰ̃ bù] ထဆင်ထူး [tʰa̰ sʰɪ̀ɰ̃ dú] ဒထွေး [da̰ dwé] ဓအောက်ခြိုက် [dˀa̰ ʔaʊʔ tɕʰaɪʔ] နငယ် [na̰ ŋɛ̀]
Labiales
(ဩဌဇ)
ပဝဂ်
/p/ /pʰ/ /b/ /bˀ/ /m/
ပစောက် ([pa̰ zaʊʔ]) ဖဦးထုပ် ([pʰa̰ ʔóʊʔ tʰoʊʔ]) ဗထက်ခြိုက်‌ ([ba̰ lɛʔ tɕʰaɪʔ]) ဘကုန်း ([bˀa̰ ɡóʊɰ̃]) [ma̰]
Otras consonantes
Sin grupo
(အဝဂ်)
/j/ /j/ /l/ /w/ /θ/
ယပက်လက် [ja̰ pɛʔ lɛʔ] ရကောက်‌ [ja̰ ɡaʊʔ] လငယ် [la̰ ŋɛ̀] ဝ‌ [wa̰] သ‌ [θa̰]
/h/ /l/ /ʔ/
ဟ‌ [ha̰] ဠကြီး [la̰ dʑí] [ʔa̰]

Consonantes mediales[editar]

El alfabeto birmano tiene diacríticos para consonantes mediales que se le agregan a las consonantes regulares. Si una consonante solo tiene consonantes mediales, seguirá teniendo la vocal inherente, como en la palabra Myanmar မြန်မာ.

Diacrítico Nombre Ejemplo
con [m]
AFI Notas
Ya pin (ယပင့်) မျ [mj] Palataliza las consonantes velares, lo que significa que ကျ (ky) es [tɕ], ချ (hky) es [tɕʰ] y ဂျ (gy) es [dʑ].
Ya yit (ရရစ်) မြ [mj] Palataliza las consonantes velares, lo que significa que ကြ (kr) es [tɕ], ခြ (hkr) es [tɕʰ], ဂြ (gr) es [dʑ] y ငြ (ngr) es [ɲ].
Wa hswe (ဝဆွဲ) မွ [mw]
Ha hto (ဟထိုး) မှ [m̥] Ensordece las consonantes nasales. ငှ (hng) es [ŋ̊], ညှ/ဉှ (hny) es [ɲ̥], နှ (hn) es [n̥], မှ (hm) es [m̥], လှ (hl) es [ɬ] y ဝှ (hw) es [ʍ]. ယှ (hy) y ရှ (hr) se pronuncian [ʃ].


Vocales del alfabeto birmano[editar]

El birmano posee vocales independientes y diacríticos vocálicos.

Vocales independientes[editar]

Grafema AFI
/ʔḭ/
/ʔì/
/ʔṵ/
/ʔù/
/ʔè/
/ʔɔ́/
/ʔɔ̀/

Signos vocálicos[editar]

Signos vocálicos del birmano, tomando la letra က [k] como ejemplo
Grafema AFI Romanización Notas
က [ka̰], [kə] ka. [a̰] es la vocal inherente, no se indica por ningún signo diacrítico. En teoría, cualquier sílaba que no sea la sílaba final de alguna palabra se puede pronunciar con [ə] (es decir, sin tono y sin [-ʔ] o [-ɰ̃] al final de la sílaba) como su vocal. En la práctica, la consonante sin diacríticos es la manera más común de representar las sílabas cuya vocal es [ə].
ကာ [kà] ka Toma la forma alternativa para ciertas consonantes, por ejemplo en el caso de ဂါ ga [ɡà].[* 1]
ကား [ká] ka: Toma la forma alternativa ါး para ciertas consonantes, por ejemplo en el caso de ဂါး ga: [ɡá].[* 1]
ကက် [kɛʔ] kak
ကင် [kɪ̀ɰ̃] kang
ကင့် [kɪ̰ɰ̃] kang.
ကင်း [kɪ́ɰ̃] kang:
ကစ် [kɪʔ] kac
ကည် [kì], [kè], [kɛ̀] kany
ကဉ် [kɪ̀ɰ̃]
ကည့် [kḭ], [kḛ], [kɛ̰] kany.
ကဉ့် [kɪ̰ɰ̃]
ကည်း [kí], [ké], [kɛ́] kany:
ကဉ်း [kɪ́ɰ̃]
ကတ် [kaʔ] kat
ကန် [kàɰ̃] kan
ကန့် [ka̰] kan.
ကန်း [káɰ̃] kan:
ကပ် [kaʔ] kap
ကမ် [kàɰ̃] kam
ကမ့် [ka̰ɰ̃] kam.
ကမ်း [káɰ̃] kam:
ကယ် [kɛ̀] kai
ကံ [kàɰ̃] kam
ကံ့ [ka̰ɰ̃] kam.
ကံး [káɰ̃] kam:
ကိ [kḭ] ki. Como vocal independiente, [ʔḭ] se representa como .
ကိတ် [keɪʔ] kit
ကိန် [kèɪɰ̃] kin
ကိန့် [kḛɪɰ̃] kin.
ကိန်း [kéɪɰ̃] kin:
ကိပ် [keɪʔ] kip
ကိမ် [kèɪɰ̃] kim
ကိမ့် [kḛɪɰ̃] kim.
ကိမ်း [kéɪɰ̃] kim:
ကိံ [kèɪɰ̃] kim
ကိံ့ [kḛɪɰ̃] kim.
ကိံး [kéɪɰ̃] kim:
ကီ [kì] ki Como vocal independiente, [ʔì] se representa como .
ကီး [kí] ki:
ကု [kṵ] ku. Como vocal independiente, [ʔṵ] se representa como .
ကုတ် [koʊʔ] kut
ကုန် [kòʊɰ̃] kun
ကုန့် [ko̰ʊɰ̃] kun.
ကုန်း [kóʊɰ̃] kun:
ကုပ် [koʊʔ] kup
ကုမ် [kòʊɰ̃] kum
ကုမ့် [ko̰ʊɰ̃] kum.
ကုမ်း [kóʊɰ̃] kum:
ကုံ [kòʊɰ̃] kum
ကုံ့ [ko̰ʊɰ̃] kum.
ကုံး [kóʊɰ̃] kum:
ကူ [kù] ku Como vocal independiente, [ʔù] se representa como .
ကူး [kú] ku: Como vocal independiente, [ʔú] se representa como ဦး.
ကေ [kè] ke Como vocal independiente, [ʔè] se representa como .
ကေ့ [kḛ] ke.
ကေး [ké] ke: Como vocal independiente, [ʔé] se representa como ဧး.
ကဲ [kɛ́] kai:
ကဲ့ [kɛ̰] kai.
ကော [kɔ́] kau: Toma una forma alternativa para ciertas consonantes, como ဂေါ gau: [ɡɔ́].[* 1]​ Como vocal independiente, [ʔɔ́] se representa como .
ကောက် [kaʊʔ] kauk Toma una forma alternativa para ciertas consonantes, como ဂေါက် gauk [ɡaʊʔ].[* 1]
ကောင် [kàʊɰ̃] kaung Toma una forma alternativa para ciertas consonantes, como ဂေါင် gaung [ɡàʊɰ̃].[* 1]
ကောင့် [ka̰ʊɰ̃] kaung. Toma una forma alternativa para ciertas consonantes, como ဂေါင့် gaung. [ɡa̰ʊɰ̃].[* 1]
ကောင်း [káʊɰ̃] kaung: Toma una forma alternativa para ciertas consonantes, como ဂေါင်း gaung: [ɡáʊɰ̃].[* 1]
ကော့ [kɔ̰] kau. Toma una forma alternativa para ciertas consonantes, como ဂေါ့ gau. [ɡɔ̰].[* 1]
ကော် [kɔ̀] kau Toma una forma alternativa para ciertas consonantes, como ဂေါ် gau [ɡɔ̀].[* 1]​ Como vocal independiente, [ʔɔ̀] se representa como .
ကို [kò] kui
ကိုက် [kaɪʔ] kuik
ကိုင် [kàɪɰ̃] kuing
ကိုင့် [ka̰ɪɰ̃] kuing.
ကိုင်း [káɪɰ̃] kuing:
ကို့ [ko̰] kui.
ကိုး [kó] kui:
ကွတ် [kʊʔ] kwat
ကွန် [kʊ̀ɰ̃] kwan
ကွန့် [kʊ̰ɰ̃] kwan.
ကွန်း [kʊ́ɰ̃] kwan:
ကွပ် [kʊʔ] kwap
ကွမ် [kʊ̀ɰ̃] kwam
ကွမ့် [kʊ̰ɰ̃] kwam.
ကွမ်း [kʊ́ɰ̃] kwam:
  1. a b c d e f g h i Las consonantes que toman la forma alternativa son , , , , y .

Diacríticos del alfabeto birmano[editar]

Nombre Forma Función
Virama Elimina la vocal inherente de una consonante.
Anusvara Nasaliza la vocal de la consonante.
Visarga Crea el tono alto, representado en este artículo con el acento agudo (´).

Referencias[editar]

  1. Aung-Thwin (2005): 167-178, 197-200
  2. a b Lieberman (2003): 136