Nomenclatura de barcos antiguos

De Wikipedia, la enciclopedia libre
Una reconstrucción moderna de una trirremo : Olympias, de la marina griega
Pentecóntero pintado en un cielo en la BNF .

Una nomenclatura de barcos antiguos que recoja los distintos nombres de las naves y embarcaciones menores puede ser útil en estudios históricos y literarios relacionados con la náutica. En las crónicas de guerras, batallas navales y otros hechos marítimos se mencionan a menudo embarcaciones cuyos términos no son del dominio popular. Disponer de una relación centralizada puede resultar práctico para las personas interesadas en el tema.

Antigua Grecia[editar]

  • Eikosoros (20 remos)
    • Otro significado general.[1][2]
  • τριακόντορος. Triakontoros (30 remos).[3]
  • Pentecóntero . Πεντηκόντορος. Pentekontoros (50 remos).
  • Hemiolia .[4]
  • Trihemiolia. τριημιολία.[5]
  • Myoparo.[6][7][8]
  • Trieras. Triērēs (τριήρης, plural τριήρεις). Véase trirremos .[9][10]
  • τετρήρεις (cuatrirremios), Cuatrirrem
  • πεντήρεις (quinqueremis), Quinquerrem
  • εξήρεις (hexaremis)
  • επτήρεις (septiremis)
  • οκτήρεις (octiremis )
  • εννήρεις (noniremis )
  • δεκήρεις (deciremis )

Casos raros[editar]

  • Cámara.[11]
  • Thalamegos (θαλαμηγός).[12][13]

Expresiones relacionadas con barcos[editar]

Batalla naval de las Arginuses . La manada ateniena formó en una posición poco habitual para evitar el diekplous

Antigua Roma[editar]

Según Aulus Gel·li[editar]

Reproducción moderna de una "navis lusoria".
  • actuariae, qu Græci ἐπικάτους vocando velo ἐπιθάτιόχς
    • En singular "navis actuaría".[35]
  • prosumiæ, velo geseoretæ, velo horiolæ [36]
  • stlatæ [37]
  • scaphæ
    • "Scapha" indica generalmente la barca auxiliar de un barco.[38]
  • pontones[39][40]
  • vætitiæ [41]
  • hemioliæ (ver naves griegas)
  • phaseli
  • parenas[43]
  • myoparones
  • caupulio[44]
  • camaræ
  • placidæ
  • cydarum[46]
  • ratariae
  • catascopium[49]

Según Julio Pólux[editar]

Su obra conservada, Onomasticon, fue escrita en griego. A continuación se presenta la terminología de una traducción latina.[50][51]

Terminología basada en unos comentarios de la obra de Charles Vallencey (1786)[editar]

  • Praetoria su turrita[52]
  • Rostratae
  • Tectae
    • Navis tectae: naves con cubierta.[53]
  • Liburnicae. Véase Liburna .[54]
  • Onerariae
  • Caudicae. Véase cayuco .
    • Según Isidor de Sevilla se construían de un único tronco despejado y podían transportar entre cuatro y diez personas.[55]
  • Cursoriae
    • Navis cursría. El adjetivo “cursoria” indica, según algunos autores, una nave rápida. También designaba embarcaciones fluviales que realizaban trayectos regulares con funciones de correo y transporte de pasajeros.[56]
  • Custodiarae
  • Speculiatoriae
    • Navis speculatoria. Nave ligera para espiar y descubrir al enemigo.[57]
  • Tabellariae
    • Navis tabellaria.[58]
  • Exeres[59]
  • Schediae[60]
  • Epibatas
    • ¿Epibatas barco?
    • Epibatas guerrero naval. Véase Epibatas .

Terminología de una traducción latina de la obra original[editar]

  • Navigium
  • Navis
  • Navis oneraría
  • Scapha
  • Navis decem millia hominum vehens
  • Centiremios
  • Quinquaginta remis instructa
  • Triginta remos habens
  • Viginte adornata remis
  • Actuaría
  • Septiremis
  • Trirremios
  • Biremios,
  • Uniremis
  • Navigia longa
  • Naves acutæ
  • Piscatoriae
  • Cymbulae
  • Lembi
  • Cydari
  • Cydali
  • Gauli
  • Celoces
  • Cymbae
  • Cercurio
  • Piraticae naues
  • Naves trayectoriae vel pontones
  • Marina
  • Dicroton
  • Navis utrinque agitada; Utrinque remis instructa
  • Media
  • Scapha
  • Linter et Ptolemæi Nauis quindecim habens remorum ordines, te Antigoni elige vela habens. Dicitur vero navis velox, velocitero incedens
  • Naves cursoriae, iuxta Aristophanem: tum et gravis navis,
  • Frumentaria,
  • Armigera,
  • Militarios,
  • Hippagogæ
  • Oneraría
  • Onusta
  • onerarium navigium
  • iuxta Thucydidem
  • Portatorium te piratica
  • Homerus etiam navuim vocado multijugem
  • Sunt et Lybicae naves, quas arietes, hircosquoe vocitant, unde verisimile videtur et Taurum illum Europae raptorem huius modi navim fuisse.
  • Nauis præmissa, velo naves speculatoriae.
  • Sed te naves currus marinos te vehicula marina vocare licebit.

Según el mosaico de Althiburos (Túnez)[editar]

Pescador en una barca. Susa (c 250 d. C.).

El mosaico indicado muestra veinticinco barcos del II . Cada barco tiene unas dimensiones entre 70 y 110 cm. En veintidós casos figura el nombre. Las formas generales de cada embarcación están representadas con cierto detalle, a pesar de la desproporción de las figuras. Un hecho a destacar es la preponderancia de las ruedas de proa formando un ángulo negativo y algunos modelos con espejo de popa .[62]

Según San Isidoro de Sevilla[editar]

El libro XIX de las Etimologías de Isidor de Sevilla trata de barcos: Liber XIX. De navibus, aedificiis te vestibus. [63][64]

Barcos medievales[editar]

Los barcos medievales mediterráneos fueron tratados por Antoni de Capmany .[65]​ Algunas obras de Auguste Jal permiten consultar, con gran detalle y precisión, toda la terminología de barcos antiguos (también los términos catalanes).[66][67]

Barcos de Bizancio[editar]

  • ”Karabos”. Documentados a partir del X . A veces referidos a las naves viking de la manada imperial bizantina.
  • Dromón
  • Pámfil

Barcos árabes mediterráneos[editar]

Existen dos tipos de barcos árabes citados a partir del siglo X:

  • el “qarib” (probablemente derivado del griego “karabos”)[68]
  • el “markab” [69]

Referencias[editar]

  1. H. T. Wallinga (1 gener 1993). Ships and Sea-Power Before the Great Persian War: The Ancestry of the Ancient Trireme. BRILL. p. 42–. ISBN 90-04-09650-7. 
  2. Adrian K. Wood (20 gener 2013). Warships of the Ancient World: 3000–500 BC. Bloomsbury Publishing. p. 78–. ISBN 978-1-84908-979-1. 
  3. August BOECKH (1840). Die Staatshaushaltung der Athener, vier Bücher ... Mit einundzwanzig Inschriften. p. 193–. 
  4. Vitruvius (1649). M. Vitruvii Pollionis De Architectvra Libri Decem. Elzevirius. p. 10–. 
  5. Marcus Meibom (1671). De fabrica triremium liber. p. 191–. 
  6. Henry A. Ormerod (1997). Piracy in the Ancient World. JHU Press. p. 29–. ISBN 978-0-8018-5505-4. 
  7. Anthony Rich (1874). A Dictionary of Roman and Greek Antiquities with Nearly 2000 Engravings on Wood from Ancient Originals Illustrative of the Industrial Arts and Social Life of the Greeks and Romans. D. Appleton. p. 439–. 
  8. Caius Sallustius Crispus (1690). Opera omnia quae exstant. Henrici & Viduae Theodori Boom. p. 5–. 
  9. J. S. Morrison; N. B. Rankov; J. F. Coates (20 juliol 2000). The Athenian Trireme: The History and Reconstruction of an Ancient Greek Warship. Cambridge University Press. p. 1–. ISBN 978-0-521-56456-4. 
  10. Lionel Casson (14 juliol 2014). Ships and Seamanship in the Ancient World. Princeton University Press. p. 78–. ISBN 978-1-4008-5346-5. 
  11. Revue africaine. 1865. p. 1–. 
  12. E. Fasano; A. Scamardella; V. Bucci (22 novembre 2019). Nautical and Maritime Culture, from the Past to the Future: Proceedings of the 3rd International Conference on Nautical and Maritime Culture. IOS Press. p. 61–. ISBN 978-1-64368-039-2. 
  13. J. Paul Getty Museum (26 setembre 1996). Alexandria and Alexandrianism: Papers Delivered at a Symposium Organized by The J. Paul Getty Museum and The Getty Center for the History of Art and the Humanities and Held at the Museum, April 22–25, 1993. Getty Publications. p. 179–. ISBN 978-0-89236-292-9. 
  14. Ebenezer Cobham Brewer (1877). Errors of Speech and of Spelling. W. Tegg and Company. p. 384–. 
  15. Bernard de Montfaucon (1719). L'ANTIQUITÉ EXPLIQUÉE. ET REPRÉSENTÉE EN FIGURES.: Les Chemins publics, les Aqueducs, & la Navigation. TOME QUATRIEME, SECONDE PARTIE. Chez Florentin Delaulne. p. 220–. 
  16. Debra Hamel (25 juny 2015). The Battle of Arginusae: Victory at Sea and Its Tragic Aftermath in the Final Years of the Peloponnesian War. JHU Press. p. 35–. ISBN 978-1-4214-1681-6. 
  17. Michel Bats (20 setembre 2019). D'un monde à l'autre: Contacts et acculturation en Gaule méditerranéenne. Publications du Centre Jean Bérard. p. 273–. ISBN 978-2-38050-003-5. 
  18. Cl. Viri P. Peckii ... Opera Omnia ... de novo in lucem producta. Apud H.&J. B. Verdussen. 1666. p. 891–. 
  19. Jean Nicot (1606). Thresor de la Langue francoyse. D. Douceur. p. 78–. 
  20. Anne Mackay (25 juny 2008). Orality, Literacy, Memory in the Ancient Greek and Roman World: Orality and Literacy in Ancient Greece. BRILL. p. 153–. ISBN 978-90-474-3384-2. 
  21. Conrad MANNERT; Joseph DUESBERG; Louis MARCUS (Professor of the German Language and Literature.) (1842). Géographie ancienne des États barbaresques, d'après l'allemand de Mannert [from the “Geographie der Griechen und Romer, etc.], par MM. L. Marcus et Duesberg, avec des additions et des notes par M. L. Marcus. p. 566–. 
  22. Lacus Curtius. Corbitae (also: Onerariae)
  23. William Smith (1878). A Dictionary of Greek and Roman Antiquities. J. Murray. p. 301–. 
  24. Francisco de Paula Mas y Artigas (1851). Diccionario español-latino: para uso de los jóvenes que se dedican al estudio de la lengua latina. los Herederos de la V. Pla. p. 410–. 
  25. Antiquitatum Romanarum corpus ... in quo præter ea quæ Ioannes Rosinus delineauerat, infinita supplentur, mutantur, adduntur ... Thoma Dempstero ... auctore. Editio noua. 1685. p. 741–. 
  26. Nuovo vocabolario o sia [sic] raccolta di vocaboli italiani e latini a norma dell'ortografia moderna. 1811. p. 7–. 
  27. Alessio Simmaco Mazzocchi (1742). Alexii Symmachi Mazochii ... de antiquis Corcyrae nominibus schediasma. typis N. de Bonis. p. 21–. 
  28. Lexicon Philologicum præcipue etymologicum et sacrum, in quo Latinæ et a Latinis auctoribus usurpatæ ... voces ex originibus declarantur ... Editio altera ... locupletior, etc. Sumtibus T. M. Goetzenii. 1655. p. 238–. 
  29. Historia Regis Sverreris: 8. Typis Excudebat S. L. Möllerus. 1837. p. 28–. 
  30. Ludwig Ramshorn; Francis Lieber (1841). Dictionary of Latin Synonymes: For the Use of Schools and Private Students. Little and Brown. p. 317–. 
  31. Arcadi Garcia i Sanz; Maria Teresa Ferrer i Mallol (1983). Assegurances i canvis marítims medievals a Barcelona. Institut d'Estudis Catalans. p. 433–. ISBN 978-84-7283-043-1. 
  32. Jean Baptiste Gardin Dumesnil (1809). Latin Synonyms with Their Different Significations and Examples Taken from the Best Latin Authors. R. Taylor and Company. p. 463–. 
  33. Oeuvres completes d'Aule-Gelle traduction française de mm. de Chaumont, Flambart et Buisson. Garnier frères. 1863. p. 50–. 
  34. Antonio Aguilera; Antonio Aguilera Martín (2002). El monte Testaccio y la llanura subaventina: topografía extra portam Trigeminam. Editorial CSIC - CSIC Press. p. 47–. ISBN 978-84-00-08039-6. 
  35. Anthony Rich (1849). The Illustrated Companion to the Latin Dictionary and Greek Lexicon: Forming a Glossary of All the Words Representing Visible Objects Connected with the Arts, Manufactures, and Every-day Life of the Greeks and Romans, with Representations of Nearly Two Thousand Objects from the Antique. Longmans. p. 441–. 
  36. Scriptores latini in usum Delphini.... 1824. p. 602–. 
  37. Marcus Verrius Flaccus (1826). M. Verrii Flacci quae extant: et Sexti Pompeii Festi de verborum significatione, libre XX. A.J. Valpy. p. 903–. 
  38. Great Britain. Foreign and Commonwealth Office (1830). British and Foreign State Papers. H.M. Stationery Office. p. 94–. 
  39. Cecil Torr (1964). Ancient Ships. CUP Archive. p. 121–. GGKEY:BFJG8KE4LH1. 
  40. Gai Juli Cèsar (1865). Los Comentarios de Cayo Julio César. Impr. del Diario de Barcelona. p. 136–. 
  41. Francis Holyoake (1639). Dictionarium Etymologicum Latinum (etc.) Or, a Dictionarie Declaring the Etymologies, the Originall and Derivation of All Words Used in Any Latine Authors. Kingston. p. 746–. 
  42. Lacus Curtius. Phaselus.
  43. The United Service Magazine. H. Colburn. 1878. p. 7–. 
  44. Aulus Gellius (1681). Auli Gellii Noctes Atticae: ad usum Delphini. p. 15–. 
  45. Raffaele D'Amato (23 febrer 2017). Imperial Roman Warships 193–565 AD. Bloomsbury Publishing. p. 28–. ISBN 978-1-4728-1827-0. 
  46. Lionel Casson (14 juliol 2014). Ships and Seamanship in the Ancient World. Princeton University Press. p. 391–. ISBN 978-1-4008-5346-5. 
  47. Matthias Martini (1698). Lexicon Phililogicum, Praecipue Etymologicum Et Sacrum, in Quo Latinae Et a Latinis Auctoribus Usurpatae Tum Purae Tum Barbarae Voces Ex Originubus Declaratur. apud Antonium Schouten. p. 410–. 
  48. The Etymologies of Isidore of Seville. Cambridge University Press. 8 juny 2006. p. 373–. ISBN 978-1-139-45616-6. 
  49. Diccionario marítimo español: que además de las definiciones de las voces con sus equivalentes en francés, inglés e italiano, contiene tres vocabularios de estos idiomas con las correspondencias castellanas. en la Imprenta Real. 1831. p. 379–. 
  50. Julius Pollux (1706). Onomasticum. ex officina Wetsteniana. p. 1–. 
  51. Charles Vallencey (1786). Collectanea de rebus hibernicis. L. White. p. 119–. 
  52. Anthony Rich (1874). A Dictionary of Roman and Greek Antiquities with Nearly 2000 Engravings on Wood from Ancient Originals Illustrative of the Industrial Arts and Social Life of the Greeks and Romans. D. Appleton. p. 443–. 
  53. William Smith (1879). A Smaller Latin-English Dictionary: Abridged from the Larger Dictionary. With a Dictionary of Proper Names, and Tables of the Roman Calendar, Measures, Weights, and Money. J. Murray. p. 52–. 
  54. Vegecio (1764). Instituciones militares. impreso en casa de Juaquin Ibarra. p. 258–. 
  55. Saint Isidore (of Seville) (1830). Sancti Isidori Hispalensis Episcopi opera omnia: Romae anno Domini MDCCXCVII excusa. Venit apud editorem. p. 665–. 
  56. Auguste Jal (1848). Glossaire nautique répertoire polyglotte de termes de marine anciens et modernes par A. Jal. Didot. p. 554–. 
  57. Tommaso Vallauri (1871). Lexicon latini italique sermonis in usum scholarum novum in ordine digestum atque emendatum. Augustae Taurinorum. p. 489–. 
  58. Johann Rudolph Fäsch (1735). Kriegs-ingenieur-artillerie- und see-lexicon, worinnen alles was einem officier, ingenieur arilleristen, und seefahrenden ...: zu wissen no̐thig. sattsam erkla̐ret, und mit dazu dieulichen kupffern erla̐utert ist: ingleichen die verschiedenen arten derer soldaten .... Friedrich Hekel. p. 579–. 
  59. Robert KIPPING (1860). Elementos de construcción de velas. Imp. de T.Fortanet. p. 1–. 
  60. Marcus Verrius Flaccus (1826). M. Verrii Flacci quae extant: et Sexti Pompeii Festi de verborum significatione, libre XX. A.J. Valpy. p. 834–. 
  61. Johann Gottlob Ludwig Ramshorn; Francis Lieber (1855). Dictionary of Latin synonymes: for the use of schools and private students, with a complete index. Little, Brown. p. 317–. 
  62. Persée. La forme des navires romains, d'après la mosaïque d'Althiburus. Paul-Marie Duval.
  63. ISIDORI HISPALENSIS EPISCOPI ETYMOLOGIARUM SIVE ORIGINUM LIBER XIX. DE NAVIBVS, AEDIFICIIS ET VESTIBVS.
  64. Saint Isidore (of Seville) (1830). Sancti Isidori Hispalensis Episcopi opera omnia: Romae anno Domini MDCCXCVII excusa. Venit apud editorem. p. 661–. 
  65. Antoni de Capmany (1807). Qüestiones criticas sobre varios puntos de historia economica, politica y militar. Imprenta Real. p. 302–. 
  66. Augustin Jal (1848). Glossaire nautique: Répertoire polyglotte de termes de marine anciens et modernes. Bottega d'Erasmo. 
  67. Augustin Jal (1840). Archéologie navale. A. Bertrand. 
  68. Hassan Salih Khalilieh (1998). Islamic Maritime Law: An Introduction. BRILL. p. 23–. ISBN 90-04-10955-2. 
  69. S. D. Goitein (1999). A Mediterranean Society: The Jewish Communities of the Arab World as Portrayed in the Documents of the Cairo Geniza, Vol. I: Economic Foundations. University of California Press. p. 305–. ISBN 978-0-520-22158-1.